ARCAN FAYATORBAY

SOCAR TERMINAL, CHIEF OPERATIONS OFFICER

- Dünyada örnekleri olan “Akıllı Liman Konsepti” ile ilgili kısa bilgi verebilir misiniz?

Arcan Fayatorbay: Akıllı Liman, tamamen dijital olmayı başarabilmiş bir limandır. Akıllı Liman, daha etkili, daha performanslı ve daha ekonomik tam kelime anlamıyla rekabetçi bir limandır. Sadece bunla da yetinmezler aynı zamanda, Akıllı Limanlar, kendilerinden hizmet alanları, faaliyetlerinin önemli bir paydaşı olarak kabul ederler. Gerçek zamanlı bilgi kullanırlar, işbirliği odaklı bir yönetim yaklaşımı benimserler ve esasen daha az ile daha fazlasını sağlarlar.

Akıllı Liman, yeşil ve dijitaldir, lojistik, endüstriyel çevreler ve sürdürülebilir kalkınma kaynaklarına daha fazla bağlı bir limandır. Yeni teknolojileri kullanan otomatik limanlardır ve denizcilik habitatına çok daha fazla önem verirler.

- Akıllı Liman teknolojileri nelerdir?

Arcan Fayatorbay: Akıllı Liman teknolojileri, Büyük Veri, Yapay Zeka (AI), Nesnelerin İnterneti (IoT), Blockchain teknolojisi ve 5G bağlantısı gibi unsurları içerir.

Büyük Veri (Big Data), geleneksel veri yönetim yöntemleri ile işlenemeyecek kadar büyük, karmaşık veya hızlı bir şekilde üretilen, depolanan veya analiz edilen veri miktarını ifade eden bir terimdir.

Büyük veri analitiği, işletmelerin daha iyi kararlar almasına, trendleri ve desenleri tanımlamasına, müşteri davranışlarını anlamasına ve operasyonel verimliliği artırmasına yardımcı olmaktadır.

Limancılık alanında büyük veri, liman işletmeleri için önemli bir rol oynamaktadır ve birçok avantaj sunmaktadır. Büyük veri, liman işletmelerinin daha verimli, güvenli ve sürdürülebilir bir şekilde yönetilmesine yardımcı olmaktadır. Limancılık alanında büyük verinin kullanımı ile ilgili bazı örnekler şu şekilde sıralanabilir:

• Lojistik ve Yük Takip: Büyük veri analitiği, liman işletmelerine yüklerin hareketlerini daha iyi takip etme ve yönetme yeteneği sağlar. Limanlarda sensörler, RFID etiketleri ve GPS izleme gibi teknolojiler kullanılarak yüklerin gerçek zamanlı olarak izlenmesi ve yönlendirilmesi mümkün hale gelir.

• Liman Kapasitesi Yönetimi: Büyük veri analitiği, limanların kapasite yönetimini optimize etmelerine yardımcı olmaktadır. Özellikle büyük liman işletmelerinde, verileri kullanarak hangi terminallerin yoğun olduğunu, hangi zamanlarda daha fazla yük hareketliliğinin bulunduğunu ve kapasite artırma veya iyileştirme gereksinimlerini belirleyebilmektedirler.

• Güvenlik ve Risk Yönetimi: Limanlarda güvenlik büyük bir öneme sahiptir. Büyük veri analitiği, limanlarda güvenlik olaylarını izlemeye ve değerli tehdit bilgileri çıkarmaya yardımcı olmaktadır. Ayrıca, hava koşulları, deniz trafiği ve diğer faktörleri analiz ederek risk yönetimi yapabilmektedir.

• Bakım ve Onarım: Büyük veri analitiği, liman ekipmanlarının bakım ve onarım ihtiyaçlarını tahmin etmeye yardımcı olmaktadır. Makine öğrenimi ve sensör verileri kullanılarak ekipmanların arızalarını önceden tahmin etmek mümkün olabilir, bu da işletme kesintilerini azaltır.

• Çevresel Sürdürülebilirlik: Liman işletmeleri, çevresel sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşma amacıyla büyük veriyi kullanabilirler. Emisyonlar, enerji tüketimi ve atık yönetimi gibi çevresel verilerin izlenmesi ve analizi, limanların daha yeşil ve sürdürülebilir hale gelmesine yardımcı olacaktır.

Büyük veri, liman işletmelerine daha iyi kararlar alma, operasyonel verimliliği artırma, maliyetleri azaltma ve çevresel sürdürülebilirliği iyileştirme fırsatları sunar. Bu nedenle, liman sektöründe büyük veri analitiği uygulamaları giderek daha yaygın hale gelmektedir.

Yapay Zeka (AI), bilgisayar sistemlerinin insan benzeri zeka görevlerini gerçekleştirebilmesini amaçlayan bir bilim dalıdır. Yapay zeka, bilgisayar programları ve algoritmaları kullanarak öğrenme, çıkarım, problem çözme ve karar verme gibi karmaşık zeka işlevlerini simüle etmeyi hedefler. Temel amacı, insan benzeri zeka yeteneklerini yapay sistemlere kazandırmaktır.

Yapay zeka, limanlarda çeşitli alanlarda kullanılabilecek çok sayıda potansiyele sahiptir ve bu kullanım alanları liman işletmelerini daha verimli, güvenli ve sürdürülebilir hale getirebilir. Yapay zeka, liman işletmelerine daha verimli, güvenli ve sürdürülebilir bir şekilde çalışma fırsatı sunar. İşte yapay zekanın limanlarda kullanımıyla ilgili bazı örnekler:

• Konteyner Yönetimi ve Optimizasyonu: Yapay zeka, konteynerlerin limana girişi, çıkışı ve yerleştirilmesi gibi operasyonları optimize etmek için kullanılabilir. Bu, konteynerlerin daha hızlı ve verimli bir şekilde elleçlenmesini sağlar.

• Limandaki Trafik Yönetimi: Yapay zeka, limanda çalışan araçların ve gemilerin trafiğini yönetmek için kullanılabilir. Trafik yoğunluğunu izleyebilir, çatışmaları önleyebilir ve güvenliği artırabilir.

• Tahmini Bakım: Makine öğrenimi, limandaki ekipman ve altyapının bakım ihtiyaçlarını tahmin edebilir. Bu, arızaları önceden tespit ederek iş kesintilerini azaltabilir.

• Güvenlik ve Tehdit Algılama: Yapay zeka, liman güvenliği için kullanılabilir. Gelişmiş kameralar ve algılama sistemleri ile limanın çevresini izleyebilir ve potansiyel tehditleri tespit edebilir. Aynı zamanda iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili rutin, rutin olmayan işlerin ve tehditlerin tespitinde kullanılabilir.

• Limandaki Stok Yönetimi: Limanlarda depolanan malzemelerin ve ekipmanın stok yönetimi yapay zeka ile optimize edilebilir. Bu, fazla stok maliyetlerini azaltabilir.

• Çevresel Sürdürülebilirlik: Yapay zeka, enerji tüketimini ve karbon ayak izini azaltmak için liman işletmelerine yardımcı olabilir. Elektrik kullanımını optimize etmek ve enerji verimliliğini artırmak için kullanılabilir.

• Veri Analizi ve Karar Destek: Yapay zeka, liman işletmecilerine büyük miktarda veriyi analiz etme ve işletme kararlarını daha iyi destekleme yeteneği sunar. Hava koşulları, deniz durumu ve trafiği tahmin edebilir, böylece daha iyi planlama yapılabilir.

• İş Süreç Otomasyonu: Rutin görevlerin otomasyonu, insan kaynaklarını daha karmaşık ve stratejik görevlere yönlendirebilir. Örneğin, yapay zeka konteynerlerin taşınmasını otomatikleştirebilir.

• Yapay Zeka Destekli Sürücüsüz Araçlar: Limanlarda sürücüsüz araçlar ve dronlar, yapay zeka ile desteklenerek konteyner taşıma ve envanter izleme işlemlerini hızlandırabilir.

Nesnelerin İnterneti (IoT), internete bağlı olan fiziksel nesnelerin, cihazların ve sistemlerin birbirleriyle iletişim kurabilme yeteneği olarak tanımlanır. Bu nesneler genellikle bir tür sensör, yazılım ve internet bağlantısı içerirler. IoT, bu nesnelerin veri toplamasına, verileri analiz etmesine, işlemesine ve hatta kararlar almasına olanak tanır. Böylece bu nesneler, daha akıllı ve verimli hale gelirler.

IoT, işletmelerin daha verimli çalışmasına, kaynakların daha etkili kullanılmasına ve kullanıcıların yaşamlarını kolaylaştırmalarına yardımcı olabilir. Ancak aynı zamanda güvenlik ve gizlilik konularına da dikkat edilmesi gereken bir teknolojidir, çünkü çok sayıda cihazın internete bağlı olması, potansiyel güvenlik açıklarını artırabilir. Bu nedenle IoT sistemleri tasarlarken güvenlik en önemli faktörlerden biri haline gelmelidir.

IoT'nin limanlarda kullanımı, lojistik ve taşımacılık sektöründe büyük faydalar sağlayabilen önemli bir uygulama alanıdır. Limanlarda IoT kullanımı, operasyonların daha verimli, güvenli ve sürdürülebilir hale getirilmesine yardımcı olabilir. İşte IoT'nin limanlarda kullanımına ilişkin bazı örnekler:

• Konteyner Yönetimi: IoT sensörleri, konteynerlerin nerede olduğunu, içeriklerini ve koşullarını izleyebilir. Bu sayede, konteynerlerin kaybını önlemek, hırsızlık riskini azaltmak ve envanteri daha iyi yönetmek mümkün olur.

• Gemilerin ve Taşıtların İzlenmesi: IoT cihazları gemilerin ve liman içindeki taşıtların konumunu ve durumunu sürekli olarak izleyebilir. Bu, liman operasyonlarını optimize etmek ve gemilerin güvenli bir şekilde manevra yapmasına yardımcı olabilir.

• Hava Kalitesi ve Emisyon İzleme: Limanlar yoğun trafik ve lojistik faaliyetlerin merkezi olduğu yerlerdir ve bu nedenle hava kalitesi önemlidir. IoT sensörleri, hava kalitesini izleyebilir ve emisyonların azaltılmasına yönelik önlemlerin alınmasına yardımcı olabilir.

• Güvenlik İzleme: IoT kameraları ve sensörleri, limanların güvenliğini artırmak için kullanılabilir. Limanın çevresini izlemek, potansiyel güvenlik ihlallerini tespit etmek ve acil durum müdahalesini hızlandırmak için bu veriler kullanılabilir.

• Rıhtım Yönetimi: IoT sensörleri, rıhtımın durumunu ve kullanılabilirliğini izleyebilir. Bu, gemilerin ve konteynerlerin daha iyi bir şekilde yükleme ve boşaltma işlemlerini planlamaya yardımcı olabilir.

• Envanter Yönetimi: Limanlarda büyük miktarda envanter bulunur ve bu envanterin takibi karmaşık olabilir. IoT sensörleri, envanteri gerçek zamanlı olarak izleyebilir, böylece eksiklikler ve fazlalıklar hızla tespit edilebilir.

• Güvenlik ve Acil Durum Yönetimi: IoT, limanlarda güvenlik olaylarını ve acil durumları izlemek ve yönetmek için kullanılabilir. Yangın algılama sistemleri, tehlikeli madde sızıntılarına karşı uyarılar ve acil durum tahliye sistemleri gibi teknolojiler bu bağlamda hayati öneme sahiptir.

Bu uygulamalar, liman operasyonlarını daha verimli hale getirirken aynı zamanda güvenliği artırabilir ve çevresel sürdürülebilirliği destekleyebilir. IoT'nin limanlarda kullanımı, daha iyi lojistik yönetimi ve daha hızlı kargo işlemleri gibi avantajlar sunabilir.

Blockchain teknolojisi, dijital verilerin güvenli ve şeffaf bir şekilde saklanmasını ve iletilmesini sağlayan dağıtık bir veri tabanı teknolojisidir. Bu teknoloji, genellikle kripto paraların (örneğin Bitcoin) temel altyapısı olarak bilinse de, daha geniş bir uygulama yelpazesi sunar.

Bu teknoloji çeşitli alanlarda, limanların daha verimli, güvenli ve şeffaf bir şekilde çalışmasına olanak sağlamaktadır.

• Tedarik Zinciri İzleme: Limanlar, ürünlerin geliş ve gidişini izlemek ve kaydetmek için blockchain teknolojisini kullanabilirler. Bu sayede, tedarik zincirinin farklı aşamalarında ürünlerin nerede olduğu ve ne zaman hareket ettiği daha hassas bir şekilde takip edilebilir. Bu, ürün kayıplarını ve hırsızlıkları azaltabilir.

• Gümrük İşlemleri: Blockchain, gümrük işlemlerini otomatize etmek ve daha şeffaf hale getirmek için kullanılabilir. Ürünlerin ithalat ve ihracat sırasındaki gümrük prosedürlerini kaydederek, gümrük yetkililerinin işlemleri hızlandırmalarına yardımcı olabilir.

• Belgelerin Yönetimi: Limanlar, deniz taşımacılığı için gerekli olan çok sayıda belge ve sertifikayı yönetmek zorundadır. Blockchain, bu belgelerin güvenli bir şekilde saklanmasını ve paylaşılmasını kolaylaştırabilir. Ayrıca, sahteciliği önlemek için belgeleri dijital olarak imzalayabilir.

• Lojistik Maliyetleri Azaltma: Blockchain, lojistik operasyonlarını daha verimli hale getirerek taşıma maliyetlerini azaltabilir. Akıllı sözleşmeler kullanılarak otomatik ödeme ve taşıma planlaması yapılabilir.

• Liman Güvenliği: Liman güvenliği, çok önemlidir. Blockchain, limanların güvenlik kameraları ve diğer cihazlar arasında veri paylaşımını güvence altına alabilir. Bu sayede liman güvenliği daha etkili hale getirilebilir.

• Çevresel İzleme: Limanlar, çevresel etkilerini izlemek ve sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmak için blockchain teknolojisini kullanabilirler. Emisyonlar, su kalitesi ve diğer çevresel veriler blockchain üzerinde güvenli bir şekilde kaydedilebilir.

- Akıllı limanlar nasıl sınıflandırılıyor?

Arcan Fayatorbay: Akıllı limanların statüleri, olgunlaşma sürecinde ne seviyede olduklarına göre belirlenmektedir. Limanlar, genellikle dört Akıllı Liman olgunluk seviyesine dayalı olarak olgunluk seviyelerini tanımlayan bir çerçeve kullanır.

1.Kurumsal Seviye

Bu, bir limanın içsel bir dijital dönüşümünün sürecinde olduğu anlamına gelir. Bu olgunluk seviyesinde, bir liman, liman uygulamalarını ve operasyonlarını daha verimli ve daha az maliyetli hale getirmek için kuruluşa özgü teknolojileri ve dijital dönüşümleri benimsemektedir. Ancak bu olgunluk seviyesi, birçok sistemin hala manuel olduğunu ve güvenlik iyileştirmesi gerektiğini de göstermektedir. Bu aşamada birçok sistem hala verimsizdir.

2.Liman Bağlantı Seviyesi

Liman bağlantı seviyesinde, limanlar dijitalleşen ayrı ayrı kuruluşlardan, liman tesislerinin bağlı olduğu bir düzeye ilerler. Limanlar, farklı taraflar arasında otomatik süreçlere sahip olmaya başlarlar. Liman otoriteleri ve terminal işletmecileri, sistemli olarak kullanılan manuel evrak, uygulanan işlemler ve güvenlik için çevrimiçi bir sistem benimsemeye başladıkları için bu seviyede daha fazla etkilenirler.

3.Liman Topluluğu Seviyesi

Bu seviyede bir liman, birbirine bağlı bir lojistik merkezi haline gelir. Bu seviye limanları, çevresel paydaşları ve otoriteleri bir araya getirir. Bilgi birbirine bağlanır ve organizasyonlar artık silolar halinde çalışmazlar. Platformlar ve prosedürler standartlaştırılır, böylece bilgi paylaşımı tutarlı hale gelir ve otoriteler tarafından prosedürel hatalar yapılmaz. Bu aşamada bilgi farklı aktörler arasında paylaşılır ve çoğaltmalar önlenir.

4.Hyperconnected Liman Seviyesi

Bu, Akıllı Liman olgunluğunun en yüksek seviyesidir. Bu seviyede tüm aktörler bağlıdır ve her organizasyonun iş hedefleri etkili bir şekilde karşılanmaktadır. Tüm çevre temel olarak dijitalleştirilmiş ve sanallaştırılmıştır. Bu aşamada yapay zeka, Büyük Veri, blok zinciri, IoT ve 5G ağları gibi teknolojiler bulunmaktadır. Ayrıca, limanın çevresel ve toplum üzerindeki etkisi de dikkate alınır. Bu aşamaya gelindiğinde, bireysel liman organizasyonları dijitalleşmiş ve topluluk ve dış aktörlerle birlikte çalışmanın bir yolunu bulmuşlardır, böylece birbirine bağlı Akıllı Bir Liman olurlar. Bir limanın birçok yönetim alanı vardır ve her yönetim alanı dijitalleştirildiğinde ve otomatik hale getirildiğinde akıllı hale gelir. Akıllı Bir Liman sadece veri değil, iş ortaklarının bir ekosistemi olarak görülür.

- Dünya genelinde hangi limanlar akıllı limanlardır?

Arcan Fayatorbay:

1. Port of Rotterdam

2. Port of Hamburg

3. Port of Antwerp

4. Port of Singapore

5. Port of Shanghai

6. Port of Le Havre HAROPA

7. Port of Los Angeles

8. Copenhagen Malmö Port

9. Port of Valencia

10. Port of Barcelona