CENK ECEVİT & HAKAN TÜFEKÇİ

Limanlar ticari gemilerin güvenli bir şekilde yanaştığı, yükleme ve tahliye operasyonlarının yapıldığı, gümrük işlemlerinin gerçekleştiği, ayrıca yakıt, kumanya ve içme suyu gibi ihtiyaçların giderildiği alanlardır. Limanlar sadece bulundukları bölgenin değil tüm ülke ekonomisi ve komşu ülke ekonomileri ile de yakından ilgilidir. Ülke ekonomisi açısından çok önemli olan limanların verdiği hizmetlerin, gelişen talebi karşılayacak arza sahip olması ve ekonomik gelişmeleri karşılayacak kapasitede olması ve sürekliliği önemlidir. Faaliyetin kesintisiz devamı için öncelikle kara ve demiryolu, ayrıca havayoluna erişim zaman ve maliyet kayıplarını önler.

Ekonomiye katma değerleri, sosyal dayanışmaya katkıları, önemli işverenler olmaları, çevre yükümlülükleri, çoklu tedarikçi ve hizmet sağlayıcılarla çalışmaları ve hukuksal yükümlülükler çerçevesinde Limanların riskleri titizlikle incelenmelidir. Depolama, elleçleme, ayrıştırma, gümrükleme, ihracat, ithalat ve transit işlemler, altyapı hizmetleri, sigorta ve bankacılık, danışmanlık ve üretim gibi birçok entegre lojistik faaliyetin belirli bir bölgede gerçekleştirilmesiyle limanlar ve terminaller, her geçen gün sofistike intermodal merkezler haline geliyor.

Bu nedenle risklerine uygun tasarlanmış sigorta kapsamına sahip olmaları hayati derecede önemlidir.

VARLIKLAR

Rıhtım, İskele, Ofisler, Depolar, Terminal, Apron, Kapı ve transfer alanları; Transfer alanında mevcut diğer tesisler, Bakım Atölyesi, Ofis Binası, Terminal Kapıları,

Diğer Tesisler: Yıkama Tesisleri, Kargo Yükleme Ekipmanları İçin Yakıt Tesisleri, İşçiler İçin Dinlenme Evleri, Su Kaynağı, Su Drenajı, Elektrik Güç Kaynağı, Soğutmalı Konteyner Alanı, vb.

Makinalar;

Vinçler, Gemi vinçleri, liman konteyner taşıyıcısı, ağır yük taşıyan forkliftler, lastik tekerlekli saha vinçleri (RTG), Enerji üniteleri, Jeneratörler, liftler

Emanet yükler

Elektronik Ekipmanlar; Güvenlik Kameraları, Bilgi işlem odaları, dronelar, monitörler

Tekneler ( Palamar botu, kılavuz gemi, ikmal tekneleri)

LİMAN PAKET POLİÇESİ- GLOBAL ALL RISKS KAPSAM

Limandaki sabit kıymetlerde Yangın, yıldırım, infilak, Doğal Afetler (Deprem, tsunami, Sel, Fırtına, dolu, Yer kayması vb.) ,Deniz Taşıtları Çarpması, Terör gibi nedenlerle oluşan zararlar ve bu risklerin gerçekleşmesi sonucu oluşan kar kaybı Mekanik ekipmana gelen fiziksel zararlar,

Genişletmeler

• Liman emanetinde bulunan yüklere gelen zararlar,
• Erişimin engellenmesi nedeniyle oluşan kar kayıpları (Non-damage BI),
• Blokaj nedeniyle oluşan kar kayıpları (Non-damage BI),
• Mekanik ekipmanlardaki arız ve zararlar sonucu oluşan kar kayıpları (Makine Kırılmasına bağlı Kar kaybı)

Sigorta Programına Karar Vermeden Önce!

Liman Risk Mühendisliği ve Risk Yönetimi

Sigorta kapsamının, hasarsız iş kesintisi de dahil olmak üzere uluslararası bir liman veya terminal işletmecisi için uygun riskleri ele alıp almadığını değerlendirilmelidir. Kar Kaybı sigortasının tazminat süresinin uzunluğu, sigorta teminatının akdedilen önemli ticari sözleşmelerde yer alan sigorta hükümlerine uygun olup olmadığı sigorta yaptırmak için yasal gerekliliklere uygunluk değerlendirmesi (Yangın, çevre, güvenlik, iş güvenliği),

Limitler & Muafiyetler

Risk Mühendisliği çalışmasıyla belirlenecek MFL ve EML hesaplamaları, Deprem Risk Analizi, Finansal Etki Analizi, Maksimum durma / tedarik süreleri analizi , Artan çalışma masrafları Analizi, İşin durmasına neden olabilecek senaryo çalışmaları,

Muafiyet (Retetion) Analizleri

Sözleşmesel Yükümlülükler; Tedarikçi sözleşmeleri, Müşteri sözleşmeleri, Yatırım sözleşmeleri Finansöre Karşı Yükümlülükler; Rating gereklilikleri, ödemeler ve borçlar, sigorta poliçesinde menfaat sahiplerinin hakları İncelenmeli ve çıktıları dikkate alınmalıdır.

SORUMLULUKLAR

Kıyı Tesisleri Zorunlu Sorumluluk Sigortası (Zorunlu) (Kıyı tesisinden kaynaklı olarak, Türkiye'nin iç suları, karasuları, kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölgesinden oluşan deniz yetki alanlarında ortaya çıkan kirlenmenin veya kirlenme tehlikesinin neden olduğu zararları kanun hükümleri çerçevesinde, teminat altına alan sigortadır)

İşveren Sorumluluk (İş Kazaları- İşveren mali mesuliyet sigortası diğer adıyla işveren sorumluluk sigortası, işverene bir hizmet akdi ile bağlı ve Sosyal Sigortalar Kanunu'na tabi olan işçilerin ve bunların hak sahiplerinin olası bir kaza durumunda tazminat taleplerini kapsar)

Liman sorumluluk – Kapsamlı Sorumluluk Sigortası

Üçüncü Şahıs Mali sorumluluk (Maddi hasar, yaralanma, ölüm)

Bir alt yüklenicinin veya müşterinin sahip olduğu veya işlettiği üçüncü taraf gemi veya ekipmanındaki fiziksel kayıp veya hasar sorumluluğu.

Mevzuat ihlalleri dahil olmak üzere Liman Otoritelerine karşı sorumluluk.

Profesyonel Tazminat kapsamı.( Mesleki Sorumluluk)

Bir sigortalının Bakım Gözetim ve Kontrolü kapsamında kargo kaybı veya hasarından sorumluluk (CareCustodyControl)

P&I (Protection & Indemnity) Tekneler botlar için-Gemi sahiplerinin üçüncü şahıslara, çevreye, kendi personeline ve hatta taşıdığı yüke karşı sorumluluklarını karşılayan sigorta.

Çevre Sorumluluk ( An ve Beklenmedik, zaman içinde oluşan kirlenmeler- toprak, su, hava kirliliği ve biyoçeşitlilik hasarı gibi çevre kazalarının neden olduğu zararı onarmanın maliyetini karşılar.

HER LİMAN Lokasyonu, Faaliyetleri, Yükümlülükleri açısından eşsiz ve kendine özel korumalara ihtiyaç duyar.

Temel Sigorta Korumalarına Ek Olarak Limanlar İçin Görünen Diğer Riskler

• Siber Riskler
• Çevre Sorumluluk
• Yönetici Sorumluluk

MEVCUT SİGORTA POLİÇELERİNİZDE

• Eksik sigorta riskine karşı sigorta poliçelerinizi kontrol edin - Sigorta Bedeli- Yeniden İnşa Bedelleri olmalıdır
• Mekanik Ekipmanların poliçedeki bedelleri – Yeni Bedeli olmalıdır
• Kar Kaybı – En yüksek hasar senaryosunda yeniden inşa veya tedarik süresi en uzun mekanik ekipman ve yasal süreler dikkate alınarak belirlenmelidir.
• Makine Kırılmasına bağlı Kar Kaybı riski değerlendirilmelidir.
• Ulaşımın engellenmesi – (Denial of Access ) riski değerlendirilmelidir.
• Port Blokage Riskine bağlı kar kayıpları değerlendirilmelidir.
• Demuraj - hukuksal açıdan değerlendirilmelidir.
• Kamu Otoritesi nedeniyle oluşan durmalara bağlı kar kayıpları
• Nakliyat sigortaları- Yük sahipleri nakliyat sigortaları (ithalat-ihracat)

Hasar Kaydı

• Her liman hasarlarını özenli şekilde raporlamalı ve kaydetmelidir.
• Liman sorumluluk retroactive date (Geriye Dönülürlük Tarihleri) dikkatle takip edilmelidir.
• Tedarikçi sigorta Programı oluşturulmalıdır (Stevedors, forklift operatörleri, güvenlik tedarikçileri, her türlü hizmet sağlayıcılar)
• Siber Risk analizi yapılmalıdır

LİMAN RİSKLERİ HUKUK PERSPEKTİFİ

Liman İşletmelerinin ihtiyaç duydukları sigorta korumasının çerçevesinin daha iyi anlaşılabilmesi için öncelikle limanların faaliyetleri ve sunduğu hizmetler nedeniyle sorumlu olacakları tarafların ve sorumluluklarının neler olduğu göz önünde bulundurulmalıdır.

Liman İşletmelerinin temelde üç ana başlık altında değerlendirilebilecek faaliyetlerinin (Yükleme – Boşaltma / Depolama / Kılavuzluk ve Römorkaj) etkin ve tedbirli biçimde ifasında gerek ulusal gerekse uluslararası mevzuata uygun olarak hareket edilmesi esastır.

Liman İşletmesi tarafından sağlanan hizmetler bakımından Liman İşletmelerinin kime karşı sorumlu oldukları, sorumlulukların sebebi ve sonuçları somut olaya göre farklılık arz edecektir. Ancak bu kapsamda aşağıdaki gibi genel bir ayırım yapılması mümkündür.

Bu noktada belirtmek gerekir ki faaliyetler sırasında ulusal ve uluslararası mevzuatta öngörülen kurallara uyulduğu ölçüde olası bir afet esnasında doğacak sorumlulukların da kusur oranıyla sınırlı tutulmasını sağlamak mümkün olabilir. Bu bağlamda afet hâlinde kusur derecesinin değerlendirilmesinde Liman İşletmesi dâhilinde afet yönetim planlarının varlığı, liman bünyesindeki işçilerin afet durumunda neler yapılması gerektiğine dair bilgilendirilmesi/gerekli eğitimlerin alınması ve afet yönetim planı dâhilinde işçilerin bu plan kapsamındaki görevlerinin ortaya konması belirleyici unsurlardan olacaktır.

MÜŞTERİLERE KARŞI SORUMLULUK

Liman İşletmelerinin müşterilerine sağladıkları hizmetler nedeniyle sorumlulukları taraflar arasındaki sözleşme hükümlerine ve limanların faaliyetlerine yönelik genel teknik şartnamelerine göre değerlendirilmelidir.

Yükleme – boşaltma faaliyetleri sırasında Liman İşletmesi genel itibariyle sözleşmenin niteliği gereği işin özenle yapılması, işi kendisi yapma ya da kendi yönetimi altında yaptırma, araç-gereç ve malzeme sağlama, işi zamanında yürütme ve ihbarda bulunma yükümlülük ve sorumluluğu altındadır. Bu yükümlülüklerden herhangi birinin yerine getirilmesinde aksaklık olursa, örneğin elleçleme usulüne uygun yapılmaz ise limanların kusurundan bahsedilecek ve kusur ölçüsünde müşterilerine karşı sorumlu olacaklardır.

Depolama faaliyetleri kapsamında, eşyanın muhafaza edilmesi, muhafazası sırasında özen gösterilmesi, muayene edilmesi ve bozulmasının önlenmesi ile iade edilmesi Liman İşletmesinin temel yükümlülükleridir. Bu yükümlülüklerin yerine getirilmesinde kendisine atfedilebilecek bir nedenle müşterinin zarara uğraması hâlinde Liman İşletmesinin kusuru oranında sorumluluğu söz konusu olacaktır. Örneğin, Liman İşletmesi depolanmak üzere kendisine teslim edilen eşyanın, eşyanın niteliğine göre istiflenmesi ve muhafaza edilmesinde sözleşme ya da teknik şartnamelere uygun davranmamışsa (bir arada bulunmaması gereken eşyaların bir arada tutulması gibi), burada Liman İşletmesinin kusurundan bahsetmek mümkün olacaktır. Dolayısıyla bu kusurlu davranışları nedeniyle Liman İşletmesinin kusuru oranında sorumlu tutulması kaçınılmazdır. Aynı şekilde, depolama alanlarında bulunan yapıların denetimden geçirilip geçirilmediği ve fiziki durumlarının verilen hizmetin gereklerine ve afetlere dirençli olup olmadığı da Liman İşletmesinin kusuruna yönelik değerlendirmede dikkat edilecek hususlardandır. Bununla birlikte eşyanın niteliğine uygun alanlarda depolanması/istiflenmesi ve böylece olası bir afet hâlinde eşyanın niteliği nedeniyle ortaya çıkabilecek tehlikenin minimize edilmesi de önem arz etmektedir.

Kılavuzluk ve Römorkaj faaliyetleri kapsamında Liman İşletmesinin genel yükümlülükleri yine sözleşmeye şartlarına uymak, işin ifasında gereken özen ve sadakati göstermektir. Bu doğrultuda ulusal ve uluslararası mevzuatta belirtilen teknik özellikleri haiz araç ve yetkin kaptanlar vasıtasıyla bu hizmetin sağlanması, Liman İşletmesinin temel sorumluluğudur. Bu hizmet esnasında hizmeti fiilen sağlayan kaptanın kusuru ya da geminin yeterli donanımı haiz olmaması nedeniyle bir zarar meydana gelirse, burada müşterinin bu kusurlu davranış nedeniyle uğrayacağı zarar, Liman İşletmesi tarafından karşılanmak zorunda kalacaktır.

ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE KARŞI SORUMLULUK

Liman İşletmeleri müşterilerine sağladıkları hizmetlerin yerine getirilmesi esnasında kendi kusurları nedeniyle üçüncü kişilerin zarara uğramasına neden oldularsa sorumlulukları gündeme gelecektir. Buradaki zarar, mala ya da cana gelen bir zarar olabilir; dolayısıyla hem maddi hem manevi zarardan sorumluluk söz konusu olabilir.

Her bir faaliyet göz önünde bulundurulduğunda, bu sorumluluk bakımından çok çeşitli örneklerden bahsedilmesi mümkündür. Örneğin bir konteynerin depolanması için sözleşmesel ilişki konteyner sahibi ile kurulduysa, Liman İşletmesinin sözleşmeye aykırı davranması yahut özen yükümlülüğünü yerine getirmemesi nedeniyle içindeki yüke zarar gelmesi yahut bu depolama nedeniyle aynı yerde depolanan diğer konteynerlerin/içindeki yüklerin hasara uğraması söz konusu olduysa, Liman İşletmeleri bu yük sahibi ve diğer konteynerlerin ilgililerine karşı da sorumlu olacaktır. Dolayısıyla üçüncü kişilere karşı sorumluluk bağlamında en geniş kapsamda koruma sigortası temin edilmesi önemlidir.

Tüm bu faaliyetler sırasında Liman İşletmeleri gerek müşterilerine gerekse üçüncü kişilere karşı sorumlulukları kapsamında işçilerinin kendisine verilen işin yapılması sırasında başkalarına verdiği zararı gidermek zorundadır. Buradaki sorumlulukta işveren konumundaki Liman İşletmesinin kusurlu olup olmadığına bakılmayacaktır. Ancak Liman İşletmesi, işçinin seçiminde, işçiye talimat verilmesinde, gözetim ve denetimi esnasında zararın doğmasını engellemek için gerekli özeni gösterdiğini ispat ederse sorumluluktan kurtulabilecektir. Bu nedenle de istihdam edilen tüm işçilerin işlerinde yetkin, gerekli sertifikasyon, eğitim ve özellikleri haiz olmasına önemle dikkat edilmelidir.

ÇALIŞANLARA KARŞI SORUMLULUK

Limanlar, istihdam ettikleri işçilere karşı İş Kanunu’ndan kaynaklanan ve iş akdinden doğan diğer borçlarının yanı sıra, kendine has tehlikeler barındıran yapılar olmaları hasebiyle özellikle işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, gerekli eğitimleri vermek, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak yükümlülüğü altındadır. Bu kapsamda işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdür. Bu önlemler kapsamında işçilere afet durumunda neler yapılması gerektiğine dair ilgili eğitimlerin verilmesi ve bilgilendirilmeleri zaruridir. Bununla birlikte Liman İşletme sahasındaki yapıların ve her türlü teçhizat, araç gerecin dayanıklılığı ve güvenliğinin denetlenmesi ve afet önlemlerine uygun şekilde olmaları iş güvenliğinin sağlanması bakımından son derece önemlidir.

İşverenin mevzuata ya da iş sözleşmesine aykırı davranışı nedeniyle işçinin ölümü, vücut bütünlüğünün zedelenmesi veya kişilik haklarının ihlaline bağlı bir zarar doğması hâlinde işveren bu zararların tazmini ile yükümlüdür. Bu kapsamda olası bir iş kazasında işverenin muhatapları, taraflar arasındaki iş sözleşmesi uyarınca işçi yahut işçi hayatını kaybetmişse kendisinin hak sahipleri olacaktır. Bununla birlikte, Sosyal Güvenlik Kanunu uyarınca Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından işçilere ya da hak sahiplerine sağlanan menfaatlerin işveren sıfatıyla Liman İşletmelerine rücu edilmesi de gündeme gelebilir. Liman İşletmesi bu kapsamda talep ve davalarda muhatap olabilirler.

ÇEVRE KORUMASI BAKIMINDAN SORUMLULUK

Yukarıda sayılanlar dışında Liman İşletmelerinin çevrenin korunması ve gerek kara gerekse deniz çevresinin her türlü zararlı maddelerle kirlenmesinin önlenmesi amacıyla mevzuatın öngördüğü kurallara ve teknik şartnamelere uygun davranması zorunludur. Mevzuat uyarınca çevreyi kirletenler ve çevreye zarar verenler, sebep oldukları kirlenme ve bozulmadan doğan zararlardan dolayı herhangi bir kusur şartı aranmaksızın sorumlu tutulurlar. Limanlar açısından bu kusursuz sorumluluk hâlinde sorumlu olan taraflar kıyı tesislerinin sahipleri, işletenleri, kaptanları, idare edenleri, kiracıları, zilyetleri ve garantörleridir. Bu kapsamda ilgililer,

• uygulama alanlarında kıyı tesislerinden kaynaklanan olay sonucu ortaya çıkan kirlenmenin veya kirlenme tehlikesinin neden olduğu temizleme masraflarını,
• koruyucu önlemlere ilişkin masrafları,
• canlı kaynaklar ve deniz yaşamına verilen zararları, bozulan çevrenin yeniden oluşturulması, toplanan atıkların taşınması ve bertarafı için yapılacak masrafları,
• geçim için kullanılan doğal ve canlı kaynaklarda meydana gelen zararları,
• özel mallardaki zararları,
• şahısların yaralanması ve ölümünden kaynaklanan zararları,
• gelir kayıplarını, gelir ve kazanç kapasitelerine verilen zararları ve diğer kamu zararlarını tazmin etmekle müteselsilen sorumludur.

Dolayısıyla böylesi bir risk için sağlanacak sigorta kuvertüründe de bu hususların ayrıca göz önünde bulundurulması gerekmektedir.