Adres
Merdivenköy Mah. Nur Sk.
Business İstanbul Sitesi A Blok No:1A
34732 Kadıköy, İstanbul
Özet:
Ticaretin yaygınlaşması ile beraber özellikle küçük hacimlerdeki yüklerin hızlı, güvenli ve de ekonomik bir şekilde transferi için konteynerize edilmesinin, lojistik sektöründeki en büyük adımlardan biri olduğu yadsınamaz. Zaman içerisinde, bu durum, yığın halindeki yüklere kıyasla özellikle konteynerize yüklerde ve de terminallerinde artan yük trafiği ile beraber, yük takiplerinin tüm taraflarca izlenebilmesi zorunlu olarak ortaya çıkmıştır. Aynı zamanda, dijitalleşme ve bir sonraki adım olan akıllı liman uygulamaları, tüm yük tipleri için terminallerde hız ve verimliliklerde artış sağlamak, iş, yük ve çevre güvenliğinde olumlu sonuçlar elde edebilmek ve sürdürülebilirlik gibi nedenlerle sektörde var olmak ve tercih edilmek isteyen tüm terminaller için bir zorunluluk olmaya başlamıştır. Çünkü akıllı limanlar diğer bir yaklaşımla, rekabette gemi hatlarına önemli avantajlar sağlamakla beraber, 2050 emisyon hedeflerine ulaşmada olumlu katkılar sağlayacağı da açıktır. Bunun yanı sıra, Akıllı liman uygulamalarının önemi, Covid 19 pandemisi ile daha da ön plana çıkmıştır.
Diğer taraftan, akıllı liman uygulamaları önemli teknolojik alt yapılara ihtiyaç duyması nedeni ile akıllı liman teknolojik alt yapı pazarı gün geçtikçe büyümekte-gelişmekte ve bir fırsat kaynağı olarak ön plana çıkmaktadır.
Yukarıda verilen bilgiler ışığında bu çalışmada, Akıllı Liman Kavramı’nın ortaya çıkışı, kullanımı ile gelecekteki yansımaları, teknolojik alt yapı pazarı ve de ülkemiz açısından önemi ve fırsat kaynakları üzerine durulmuştur.
1. Giriş
Limanlar, lojistik ve tedarik zinciri merkezleri olarak maliyet, verimlilik, güvenlik ve sürdürülebilirlik açılarından yüksek gereksinimlere sahiptirler (González-Cancelas vd., 2020). Artan küresel ticaret ve kargo hacmi, ölçek ekonomisi kaynaklı büyüyen gemi boyutları nedeniyle limanlar, operasyonları optimize etmek, verimliliği artırmak ve lojistik maliyetlerini azaltmak için ileri teknolojileri kullanan akıllı çözümlerle ilgilenmeye başladı (Unescap, 2021). Son birkaç yıl içerisinde, özellikle Covid 19 sonrasında yük akışlarına yönelik dijital inovasyonlar, limanların rekabet gücünün temel kaynağı haline gelmiştir (Vanelslander vd., 2020). Ancak limanların hala temel süreçlerinin yaklaşık % 80'ini beyaz tahtalar ve ofis yazılımlarıyla yönetmeye devam ettiği ve dijitalleşme yolunda kat edilmesi gereken uzun bir yol olduğu gözlemlenmektedir (Heikkilä vd., 2022). Aslında, özellikle Covid 19’un etkileri çok daha önemli bir deneyim olarak referans alınmalıdır. Bu kapsamda, böyle bir dönüşümün liman sektöründe aciliyeti, operasyonel verimlilik, enerji tasarrufu (lojistikte tüm taraflar için; liman, gemi hatları, lojistik şirketleri vb.), iklim krizi, kaynak kıtlığı ve güvenlik gibi önemli toplumsal sorunlara karşı adım atma ihtiyacından doğmaktadır. Aynı zamanda, pandemiler, savaşlar, doğal afetler, yaptırımlar vb. durumlar için operasyonların sürdürülebilirliği ve güvenilirliği açısından, dijitalleşme önemli bir rol oynamaktadır.
Bu kapsamda, gelişen teknoloji ile beraber günümüzde Endüstri 4.0 teknolojik gelişmelerinin ve dijitalleşmenin yansıması olarak Akıllı Şehir ve Akıllı Liman (Smart Port) kavramları ortaya çıkmıştır (Rabot vd., 2023;Othman vd., 2022). Bir sonraki aşama ise, günümüzde kısmi olarak var olan Toplum 5.0’ın yansıması olarak Şehir-Akıllı Liman 5.0 (Smart Port 5.0) olacaktır (Pesquera, 2022).
Diğer taraftan, 2015 yılında Birleşmiş Milletleri oluşturan 195 ülke tarafından üzerinde anlaşmaya varılan, çevrenin korunmasını, ekonomik kalkınmayı ve sosyal entegrasyonu desteklemeyi, şimdiki ve gelecek nesillerin yaşam kalitesini iyileştirmeyi amaçlayan 17 Ana Sürdürülebilir Kalkınma Hedefinden 10'unun Endüstri 4.0 aracılığıyla geliştirilebileceğini ve 169 hedefin yaklaşık %70'inin doğrudan etkileneceği, Dünya Ekonomik Forumu tarafından öne sürülmektedir. Dolayısı ile Akıllı Liman 4.0 kavramının da, Endüstri 4.0 kavramının yansıması olması ve de Endüstri 4.0 gibi Yapay zeka (AI), blockchain, Nesnelerin İnterneti (IoT), Büyük Veri, 5G'yi vb. teknolojileri kullanması ve de yoksulluk, iklim değişikliği, doğal kaynakların korunması, eşitsizlik vb. gibi küresel sorunların çözümüne olumlu katkı potansiyeline sahip olduğu değerlendirilebilmektedir (Unescap, 2021). Bu bağlamda, Akıllı Liman uygulamaları, Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine ulaşmada diğer bir kilit faktör olarak yerini alacaktır.
Yukarıda bahsedildiği üzere, akıllı liman kavramının özellikle günümüz koşullarında şiddeti çok daha fazla hissedilmeye başlanan iklim krizinin etkileri ile savaşmada önemli katkılar sağlayacağı da göz önüne alınarak, gelecekte limanların zorunlu olarak akıllı limanlara dönüşüm sağlaması gerek şart olarak gözükmektedir. Elbette bir sonraki aşama, Akıllı Liman 5.0 olacaktır. Bu kapsamda, dönüşümlere geç kalmadan ayak uydurabilmek, gelecekte var olma yolunda bir adım önde olmak demektir.
2. Dijital Dönüşüm Aşamaları ve Akıllı Limanlara Geçiş
Genel olarak, limanlardaki dijital dönüşümün tarihsel süreci üç aşamada gerçekleştiği kabul edilir. Bunlar kağıtsız prosedürlere geçiş, otomatik süreçler ve de sonrasında akıllı süreçlerdir (Heilig vd., 2017).
Akıllı limanlar, dijitalleşme ile otomasyonu ve inovatif teknolojileri (AI, Big Data, IoT and Blockchain gibi) her kapsamda performanslarını artırmak bağlamında yoğun bir şekilde kullanmaktadırlar (Unescap, 2021). Kullanılan tüm dijital sistemler ile terminal ve de geniş kapsamda lojistik optimizasyonlar, enerji verimliliği, çevreye duyarlı operasyonlar, doğanın kaynaklarını optimum kullanma, iş güvenliği ve sağlığında iyileşmeler ile kayıpların azaltılması ve hinterlandlar ile olumlu etkileşimler kapsamında önemli çıktılar elde edilebilmektedir.
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü'nün (OECD) Uluslararası Taşımacılık Forumu'nun Limanlar ve Denizcilikten Sorumlu Yöneticisi 2016 yılında, "Akıllı limanlar yalnızca hayatta kalacak olan limanlardır" ve “Akıllı liman, yer, zaman, para ve doğal kaynak israfının olmaması anlamına gelir” ifadelerini kullanmıştır. Bu bağlamda, akıllı liman, iş süreçlerinin ve zamanlarının iyileştirilmesi, maliyetlerin düşürülmesi, liman üretkenliğini ve verimliliğinin artırılması ve doğaya etkileri minimize edilmesi kavramları ile örtüşmesi nedeni ile yer, zaman, para ve doğal kaynak kaybını önlemek anlamını pekiştirmektedir (Unescap, 2021; Rabot vd., 2023; Molavi vd, 2020). Pandemiler, doğal afetler, istenmeyen diğer durumlar bu ifadeyi ayrıca da desteklemektedir.
Ayrıca, Lin vd. (2019), Endüstri 4.0 ve "Akıllı Şehirler" bağlamında bir dizi teknolojik seçeneği vurgulamaktadır. “Akıllı Liman” kavramı ise Endüstri 4.0 yansıması ile, “Akıllı Şehir” kavramından türemiştir (Othman vd., 2022). Örneğin, akıllı liman kavramı yukarıdaki tanımlara benzer olarak, otonom araçlar, Nesnelerin İnterneti (IoT), düşük maliyetli sensör teknolojileri, büyük veri, artırılmış/sanal gerçeklik, robotlar/dronlar ve 3D gibi teknolojileri içeren bir konsept olarak da tanımlanmaktadır. Bu kavram altında sıralanan teknolojilerin sınıflandırılması, araştırmacılar tarafından farklı şekillerde yapılmaktadır ve hepsi farklı taksonomiler olarak literatüre girmiştir. Bu nedenle taksonomi için öncelikle dijitalleşme politikaları açısından başlamak gerekmektedir. Avrupa Komisyonu (2019), limanlar da dahil olmak üzere ulaştırma için bir yol haritası eylem planı hazırlamış ve komisyon raporu, denizyolu taşımacılığındaki değişim için teknolojik hedefler (veya itici güçler) olarak aşağıdaki kriterleri vurgulamaktadır (Lin vd., 2019):
1. Emniyet: Akıllı Liman 4.0 kavramı altında yer alan teknolojik gelişmelerin, liman güvenliğini artırmada önemli rol oynaması hedeflenmektedir. Otonom araçlar, sensörler, resim işleme ve veri analizi gibi teknolojiler sayesinde yüklerin elleçlenmesi, taşınması ve liman operasyonları daha güvenli bir şekilde gerçekleştirilebilir. Ayrıca, siber güvenlik önlemleri de emniyeti sağlamada kritik bir rol oynar.
2. Dijitalleşme ve Limanların Etkileşim Yoluyla Verimlilik Kazanımları: Nesnelerin İnterneti (IoT), Büyük Veri ve diğer dijital teknolojilerin entegrasyonu ile liman operasyonlarının daha etkin ve hızlı bir şekilde yönetilmesi amaçlanmaktadır. Yük hareketleri, envanter yönetimi ve bakım gibi süreçlerin dijitalleştirilmesi, verimlilik artışı sağlamaktadır.
3. Teknolojik İş Modelleri: Geleneksel iş modellerinin dönüşümü, liman operasyonlarını daha esnek ve yenilikçi hale getirmektedir. Örneğin, paylaşımlı ekonomi (Sharing Economy) yaklaşımlarıyla yük taşımacılığının optimize edilmesi veya dijital platformlar aracılığıyla hizmetlerin sunulması gibi yeni iş modelleri geliştirilmektedir.
4. Çevresel Dayanıklılık: Liman operasyonlarının çevresel etkilerini azaltmayı hedefleyen teknolojik çözümler, sürdürülebilirlik ve çevresel koruma amaçlarına hizmet etmektedir. Elektrikli araçlar, enerji verimliliği çözümleri ve emisyon ile atık yönetimi gibi uygulamalar ile limanların karbon ayak izi azaltmaktadır. Akıllı Limanların, karbon nötr-net sıfır 2050 emisyon hedefleri için önemli bir destek sağlayacağı aşikardır.
5 İnsan Faktörü (Davranış ve Aktivite): Liman operasyonları sadece teknolojiyle değil, aynı zamanda insan faktörü ile de şekillenir. Personelin eğitimi, iş güvenliği ve etkili iş süreçleri gibi konular, teknolojik gelişmelerle birlikte Avrupa Birliği limanları içinde ele alınmaktadır. İnsanın teknolojiyi etkili bir şekilde kullanabilmesi ve yeni süreçlere adapte olabilmesi limancılık endüstrisinde çok önemlidir.
Diğer taraftan, World Bank çalışmalarına göre limanların geleceğine 5 faktörün etki edeceği öngörülmektedir (Unescap, 2021).
1. Yoğunlaşan küresel rekabet: Üretimlerin farklı lokasyonlarda coğrafyaya göre en ekonomik ve verimli bir şekilde yapılması ve bu nedenle ticaretin küreselleşmesine yönelik artan eğilim ve hızlı lojistik ağlara olan gereksinim.
2. Değişen teknoloji: Limanların üretkenliğinin iyileştirilmesine duyulan ihtiyacın teknolojinin artan rolü ile karşılanabilmesi.
3. Dağıtım modellerini değiştirmek: Stratejik hub-merkez konumlar oluşturmak. Teslimat sürelerini minimum maliyetlerle düşürmek. İç konteyner terminallerine, intermodal verimliliği artırmak için limandaki faaliyetlerin kaydırılması. Kapıdan-kapıya yeni modellere olan ihtiyaç.
4. Çevre, iş sağlığı ve güvenliği ile emniyetli ortam kaygılarının artması.
5. Liman değişiklik talep riskleri ve hat konsolidasyonları nedeniyle paydaşların pazarlık gücündeki değişiklik. Küresel lojistik hizmet sağlayıcı ortamlarının ortaya çıkışı.
Diğer taraftan, ticaretin küreselleşmesi Covid 19 pandemisi ile bir kapsamda evrim geçirmiştir. Daha kıyıdaş ya da çok hızlı bir şekilde ulaşılabilir coğrafyalarda ticaretlerin geliştirilmesine yönelik adımlar atılmaya başlanmıştır. Ayrıca, iklim krizi ile beraber lojistik kaynaklı emisyonların azaltılması için de ticaretin yakın hinterlandlarda çözülmesi önemli bir avantaj olacaktır. Bu kapsamda, Türkiye yoğunlaşan küresel rekabet koşullarında önemli bir lojistik köprü ve üretim üssü olarak kabul edilebilir. Bu nedenle, Türkiye lojistik ağlarının gelişimi, tercih edilirliği, ticarette ve de lojistik ağlarda var olabilmesi için önemli bir parametre olarak ortaya çıkacaktır.
Yukarıda verilen faktörlerin etkisi altında Akıllı limanlara yönelişin tarihsel gelişimi aşağıda Tablo 1’de verilmiştir (Yen vd., 2023).
Tablo 1. Liman Gelişimi ve Anahtar Özellikler
Liman Jenerasyonu | Periyod | Anahtar Özellikler |
---|---|---|
İlk Dönem: İzole Limanlar | 1960 ve öncesi |
• Deniz taşımacılığı ve iç liman taşımacılığı arasında arayüz • Yerel yönetimler ile az sayıda ortaklık • Yükleme, boşaltma, depolama yeri sağlama • Mekaniksel-manuel operasyonlar • Taşımacılık ve ticaret arasında bağlantı yok |
İkinci Dönem: Genişletilmiş Limanlar | 1960 – 1970 |
• Ulaşım, endüstriyel ve ticari hizmet limanları • İleri yönetim kavramları ve yöntemleri • Yerel ortaklar ile nispeten yakın ilişkiler • Yük yükleme-boşaltma ve servis merkezi |
Üçüncü Dönem: Konteyner Limanları | 1980-1990 |
• Uluslararası üretim merkezi ve liman sirkülasyon ağı • Katma değerli hizmetlerin yanı sıra geleneksel gemi hizmet ve kargo taşımacılığı • Uzmanlaşmış, entegre ve daha esnek yapılar • Kapsamlı hizmet ve lojistik merkezi • Küresel konteynerleşme ve intermodalizm |
Dördüncü Dönem: Entegre Limanlar | 1990-2020 |
• Modern tedarik zinciri yönetimi • Konteyner gemisi liman sahiplerinin dünya çapındaki ittifakları • Port ile ilişkili her bağlantı arasında kesintisiz iletişim • Ortak işletim ve idari sistemlere sahip standart tesisler • Bilgi ve iletişim teknolojileri |
Beşinci Dönem: Akıllı Limanlar | 2010 ve sonrası |
• İç bağlantılar ve katma değerli limanlar işlevi • Yeşil liman dönüşümü • İletişim sistemi ve bilgi teknolojisi • Gelişmiş esneklik ve güvenilirlik |
Tablo 1’de verilen veriler, beşinci nesil akıllı limanların, birinci ile dördüncü nesillerdeki geleneksel limanlardan çok farklı olduğunu göstermektedir. Chen, Xue ve diğerleri (2019) ve Molavi ve ark. (2020) akıllı bir limanın sahip olması gereken beş temel özelliğini: akıllı altyapı, iyi eğitimli personel, otomasyon, vasıflı çalışanlar ve çevre bilinci olarak tanımlamışlardır (Yen vd., 2023).
1. Akıllı altyapı: Akıllı altyapı (yani donanım ve yazılım), gerçek zamanlı veri toplama, işleme ve paylaşma açısından verimliliği ve sürdürülebilirliği artırmak için tasarlanmıştır (Molavi vd., 2020). Örneğin akıllı altyapı, sensörleri, Bluetooth'u, RFID ve diğer izleme sistemlerini içerebilir.
2. İyi eğitimli personel: Akıllı altyapının, gelişmiş liman izleme sistemlerini yönetmek ve işletmek için uygun şekilde eğitim almış personellere gereksinimi daha yüksektir. Liman yöneticileri veya işletmecileri, ani değişikliklerde veya muallak durumlarda gerekli aksiyonları alabilmeli ve stratejik olarak hareket edebilmelidirler.
3. Otomasyon: Otomatize edilmiş sistemler ve ekipmanlar, insan hatalarını, güvenlik sorunlarını, operasyonel gecikmeleri ve liman tıkanıklıklarını elimine edebilmeli ya da öngörmeyi sağlayarak gerekli önlemlerin alınması için uyarı verebilmelidir. Aynı zamanda, işgücü gereksinimlerini azaltmalıdır.
4. Nitelikli çalışanlar: Geleneksel bir limanla karşılaştırıldığında akıllı limanlar, otomatize tesisler de dahil olmak üzere birçok akıllı altyapı türünü kullanır. Akıllı limanlar, otomatikleştirilmiş tesisleri işletmek için daha az sayıda ancak vasıflı işçiye ihtiyaç duyar.
5. Çevresel farkındalık: Beşinci nesil limanlar, yeşil ve düşük karbonlu kalkınma açısından ilk dört nesil limanların önceliklendirmediği ya da başaramadığı, yeşil ve akıllı teknoloji inovasyonunu içeren ve de entegre çevre bilincini sahiplenir. İklim değişikliği ve çevre kirliliği, diğer nesil limanlar için önemli bir çaba-gelişme odağı değildi. Bu kapsamda, 5. nesil limanlar için uygulanacak teknoloji ve uygulamalar ile beraber yeşil insan kaynakları yönetiminin uygulanması ise önemli bir adım olacaktır.
3.Sürdürülebilir Akıllı Limanlar
Sürdürülebilir Akıllı Limanlar, liman operasyonel verimliliğini artırmak, enerji verimliliğini ve temiz/yenilenebilir enerji sürdürülebilirliğini teşvik etmek ve temiz/yenilenebilir enerji üretimi ve dağıtımı olasılığından yararlanmak için yeni veri ortamlarından, denizcilik sektörünün enerji geçişinden, ayrıca yapay zeka ve yeşil teknoloji tabanlı çözümlerden yararlanan limanlar olarak tanımlanmaktadır (Rodriguez, 2022).
Yukarıda bahsedilen tüm tanımlamalar ve teknolojik gelişmelerle beraber iklim krizi etkilerinin şiddetinin gün geçtikçe hissedilmesi, pandemiler, doğal afetler gibi istenmeyen durumlar Sürdürülebilir Akıllı Limanları ön plana itmiştir. Bu kapsamda;
- İklim krizi etkilerinin azaltılmasına yönelik karbon nötr-net sıfır 2050 emisyon hedeflerinin tutturulması için limanların, lojistik ağların ve deniz yolu taşımacılığının gereken rolü üstlenmesi,
- Gün geçtikçe lojistik ağlarda güvenlik problemlerinin yaşanması ve de bu durumlar için caydırıcılık sağlamak için dijital teknolojilerin yoğun kullanılması gereksinimleri,
- İş sağlığı ve güvenliğinin maksimize edilerek güvenli çalışma ortamlarının oluşturulması,
- Güvenilir enerjiye ulaşmada yaşanabilecek sorunlar nedeni ile enerjiyi optimum kullanmak ve terminallerde yeşil enerji üretimine önem vermek,
- Ticaretin hızlanması için limanlarda operasyonel verimliliğin artırılmasının gerekliliği,
ana kilit parametreler olmaya başlamıştır. Ki bu bir gereklilik olarak gelecekte yerini alacaktır.
4.Akıllı Limanların Temel Özellikleri ve Yararları
Temel olarak Akıllı limanların amacı, daha yüksek iş verimliliği, şeffaflık, emniyet ve güvenlik sağlayarak tüm liman paydaşlarının-kullanıcılarının ihtiyaçlarını optimize etmek ve de fayda sağlamaktır. Yukarıda verilen bilgiler ışığında, ilgili paydaşların akıllı bir liman aracılığıyla elde edebilecekleri faydalar (Unescap, 2021; Decant, 2019; Huawei, 2023; Nexus Integra, 2023);
1. Liman operasyonlarının ve süreçlerinin iyileştirilmesi, kolaylaştırılması, verimliliğin artırılması ve operasyonel sürelerle kayıpların düşürülmesi,
2. Operasyonel maliyetlerin düşürülmesi, gelirlerin artırılması,
3. Paydaşların müşterilerine yanıt verme sürelerini düşürmek, işlem sürelerini hızlandırmak,
4. Elektronik veri ve bilgi alışverişi yaparak kağıtsız işlemlere geçmek-azaltmak,
5. Yükleme, boşaltma, istifleme veya depolama vb. gibi limanla ilgili süreçleri optimize etmek,
6. Yük durumunun, liman tesisinin yoğunluk ve çalışma durumunun anlık olarak tüm paydaşlar tarafından izlenebilmesi,
7. Büyük Veri analizi ile talep üzerine hizmet sunabilme,
8. Rıhtımların, elleçleme ekipmanlarının, istif sahalarının, depolama koşullarının izlenmesi ve gerekli kestirimci-planlı bakım ve onarım faaliyetlerinin izlenmesi ve planlaması, maliyetlerin düşürülmesi,
9. Olumsuz hava koşullarının takibi, öngörülerde bulunulması,
10. Deniz kirliliğinin tespiti, olay anında yayılım tahminlemeleri,
11. Güvenli çalışma ortamları (güvenli elleçleme, güvenli gemi yanaşma, çalışan sağlığı ve güvenliği vb.)
12. Güvenliğin iyileştirilmesi, artırılması ve insan hatasının akıllı kameralar vb. uygulamalarla elimine edilmesi, otonom güvenlik uygulamalarına geçiş.
13. Daha iyi kaynak yönetimi,
14. 5G teknolojisi ile daha hızlı ve yüksek bant genişliği ile daha güvenilir iletişim, otonom uygulamalarda daha güvenli süreçler, daha iyi enerji verimliliği.
15. Tam zamanında (Just-in-Time) Operasyonlar,
16. GPS tabanlı trafik izleme sistemleri,
17. Gümrük Bilgi ve Belgelerinin güvenli entegrasyonu,
18. İntermodal Trafiğin daha iyi koordine edilmesi,
19. Enerji tasarrufu ve gaz emisyonlarının azaltılması,
20. Çevresel sürdürülebilirliğin artırılması ve iyileştirilmesi.
olarak özetlenebilir.
5. Akıllı Limanlarda Kullanılan Teknolojiler ve Uygulama alanları
Genel olarak Endüstri 4.0 ile gelişen ve günümüzde gittikçe de daha ileri seviyelere doğru yol alan ve akıllı liman uygulamalarında kullanılan teknolojiler ile uygulama alanları aşağıda Tablo 2’de özetlenmiştir (Unescap, 2021; Rotterdam, 2023; CargoX, 2023; Traxens, 2023; Port of Antwerp, 2023; PSA, 2023; Sinay, 2023; Solmaz vd., 2020).
Tablo 2. Akıllı Limanlar için İhtiyaç Duyulan Teknolojiler ve Kullanım Alanları
Teknoloji | Karakteristikleri | Akıllı Limanlarda Kullanım Örnekleri |
---|---|---|
Yapay Zekâ |
• Bilgisayarlarda insanlar gibi mantıklı düşünme, öğrenme ve yargılama şekli kullanılması. • Kümülatif deneyim ve öğrenmeye dayalı bir tahmin modeli. • Derin öğrenme ve makine öğrenimi vb. |
• En iyi rota navigasyonu ve önerileri. • Kamyon nakliye optimizasyonu. • Yeni deniz rotalarının keşfi. • Öngörü üzerine dayalı bir davranış modeli ile karar verme sistemi. • Dronlar ile liman tesis yönetimi. • Video ve ses tanıma, çeviri vb. • Otonom öneri servisi, Al robotlar vb. • Konteyner ekipman yönetiminin optimizasyonu. |
Robotlar |
• İnsanın yerini alan veya destekleyen makineler. • Otomatik robotlar (endüstriyel robotlar), akıllı robotlar ve insansı robotlar vb. • İş yükünü azaltmak ve iş güvenliğini artırmak için çalışanları robotik iskelet yapıları ile desteklenmesi. • Tesis bakımını, arıza durum kontrolünü, su altı çalışmalarını vb. çalışmaların robotlar ile yapılması. |
• Robotik liman. • Çalışanlar için dış iskelet mekanizması-robotu. • İnsansız ulaşım. • Sualtı inşaat robotu. • Dronlar. • Twistlock sökme takma robotları. |
Otonom |
• Yükleme/boşaltma, nakliye gibi operasyonların çalışan müdahalesi olmadan gerçekleştirilmesi. • Yapay Zekâ, Büyük Veri ve Dijital İkiz gibi çeşitli teknolojilerin kombine olarak kullanılması ile otonom özellik sağlanması. |
• AGV (Otomatik Yönlendirmeli Araçlar). • ASC (Otomatik istifleme vinci). • QC (Rıhtım vinci). • Yüksek Katlı Depolama Sistemleri. |
Dijital İkiz |
• Yazılım ile sanallaştırma çözümü uygulaması. • Ekipman optimizasyonu, iş kazalarının düşürülmesi, verimliliği artırma. • Fiili operasyon öncesi simülasyon yoluyla ön kontrol-doğrulama, deneme hatalarının en aza indirilmesi, iyileştirmelerin yapılması, operasyonel verimliliğin artırılması, maliyetlerin ve operasyonel sürelerin düşürülmesi. |
• Gemi yaşam döngüsü yönetimi. • Tesis yönetimi. • Akıllı gemi seyri. • Akıllı liman operasyon yönetimi. • Konteyner izleme. |
Sanal Gerçeklik (VR) Arttırılmış Gerçeklik (AR) |
• VR: Sanal ortam içinde sanal nesnelerle etkileşime geçilmesi (çevresel). • AR: Sanal görüntü ile gerçek görüntü ortamın üst üste oturtulması. • Acil durum önlemleri ve tahliye kabiliyetlerinin arttırılması. • İş becerilerinin geliştirilmesi ve iş güvenliği bilincinin artırılması. |
• 3D modelleme. • Gemi mürettebatı ve liman çalışanları için eğitimler verilmesi. • Uzaktan tıbbi hizmet. |
Nesnelerin İnterneti |
• Bilişim teknolojileri üzerinden insan ve ekipman arasında bilgi alışverişinin sağlanması, akıllı altyapı ve servis teknolojisinin kurulması. • Nesnelerin interneti sensörlerini konteynerlere, yüke, ekipmana, gemilere, kamyonlara, yollara vb. yerlere yerleştirerek gerçek zamanlı olarak bilgi toplama. • İskele duvarına kamera (görüntü tanıma), loT sensörü vb. takarak rıhtımda bağlanan gemileri izlemek. |
• Gerçek zamanlı yük takibi. • Yük ve gemi takibi. • Veri destekli karar verme. • Akıllı rıhtım duvarı. |
Büyük Veri |
• Önemli verilerin (yapılandırılmış, yarı yapılandırılmış ve yapılan- dırılmamış veriler) elde edilmesi, çıkarılması ve sonuçların analizi. • Karmaşık veri işleme mantığını ve dağıtılmış işleme teknolojisinin kullanımı • Analiz sonuçlarına dayanarak davranış ve örüntüyü tahmin etmek, ardından tahminleme yapmak. |
• Gemi operasyonel verimliliğinin analizi. • Otonom gemilerin analizi. • Dışsal bilgilere dayalı afet önleme ve güvenli gemi operasyonları (hava durumu bilgileri vs. ile). • Konteyner ekipman yönetiminin optimizasyonu. |
Blok Zinciri |
• Veri güvenliği. • Her işlemi doğrulamak için dağıtılmış sistem. • Kayıtların değişmezliğini, şeffaflığı, şifreleme doğrulaması ve gizlilik koruması. • Akıllı sözleşmeler. |
• Deniz ticaret platformu. • Elektrik ağı. • Gönderi takip sistemi. • Gıda izleme. • Tedarik zinciri izleme. • Elektronik konşimento. |
Bulut |
• Birbirine bağlanmak için kullanılan ve ölçeklenebilirliği olan kaynakları sağlar. • Kaynakların ortak yönetimini, maliyet azaltma ve operasyonel verimliliği artırmak. • Veri toplama ve analiz için bir temel. |
• Veri paylaşım merkezi platformu. • Akıllı port paylaşım ve işbirliği platformu. |
Uç Bilişim |
• Verilerin üretildiği ağ ucuna yakın cihazda (sistemde) veri işleme yöntemi. • Veri yoğunluğunu ve işlem süresini azaltmak için nesnelerin interneti ile ara bağlantı yönteminin dikkate alınması. • Veri yükünün azaltılması, gerçek zamanlı hizmet garantisi, siber güvenlik iyileştirmeleri. • 5G, Bulut ile işbirliği. |
• IoT sensöründe uç bilgi işlem ile izleme ve kontrol sistemi • AGV, QC gibi otonom ekipmanlar. • Liman içinde akıllı yol. • MEC (Çoklu Erişim Uç Bilgi İşlem). • Robotik, drone, otonom sürüş gibi alanlarda kullanılması. |
5G |
• Ultra yüksek hızlı, ultra düşük gecikmeli iletişim hizmeti. • Veri aktarım hızını ve doğruluğunun artırılması. • Liman altyapı iyileştirmeleri ile operasyonlarının verimlilik analizi. |
• Uzaktan kumanda ve izleme. • 5G'ye dayalı liman altyapısının iyileştirilmesi. |
Burada özellikle yapay zekâ, insan kararlarını taklit ederek ve hata toleranslarını minimize eden ve iyileştirmelerde bulunmak için büyük miktarda verilerden yararlanan ve bunun için makineleri-dijital sistemleri kullanan yazılımlardır. AI, denizcilik endüstrisinde geleneksel operasyonel işlevleri kademeli olarak dönüştürerek limanlar için üretkenlik, verimlilik ve verimliliği artırma açısından fırsatları ortaya koyar (Rabot, 2023).
Diğer taraftan, 5G teknolojisinin daha hızlı ve yüksek bant genişliği ile daha güvenilir iletişim, otonom uygulamalarda daha güvenli süreçler ve daha iyi enerji verimliliği sunması ile beraber otonom teknolojilerde ayrı bir süreç başlatmıştır. Bu bağlamda, örneğin Tianjin limanında 5G ile beraber yatay transportta L4 seviye otonom sürüş tekniği kullanılmış, zorlu çalışma ortamlarının ve sürücü yorulmalarının olumsuz etkileri elimine edilmiş, iş güvenliği risklerinin bertaraf edilmesi sağlanmış ve böylece verimli operasyonel çıktılar elde edilmiştir (Tianjin, 2022).
6. Akıllı Liman Pazar Hacmi-Geleceği
Akıllı limanın amacı, daha sürdürülebilir, verimli ve dayanıklı bir liman oluşturmak için altyapı, ekipman ve iş gücü de dahil olmak üzere tüm liman ekosistemini iyileştirmek olması nedeni ile gün geçtikçe bu sektöre olan yatırımlar artmaktadır. Bu bağlamda, 2022 yılında hesaplanan 2,68 milyar dolar olan pazar hacmi, yapılan 2032 yılı projeksiyonlarına göre 25,11 milyar dolar olarak hesaplanmıştır (Precedence Research, 2023). Bu nedenle, akıllı limanlara olan yatırımların gün geçtikçe artması, yazılımlara ve ekipmanlara olan ihtiyacı da artırmaktadır. Bu bağlamda, Türkiye olarak Akıllı Liman Sektörü alt yapılarına olan yatırımlardan pay almak kapsamında, bu sektörün ihtiyacı olan ürünlerin üretimi üzerine yatırım yapan şirketlerin teşvik edilmesi ve de yeni start-up’ lara yatırım yapılması gelecek Türkiye’si için önemli bir adım olacaktır.
7. Sonuç
Artan ticaret savaşları, Süveyş kanalındaki Ever Given vakası ile daha da artan rota savaşlarını da ön plana çıkarmıştır. Ekonomik ürünlere ulaşımın her daim önemli olmadığı da Covid 19 pandemisi ile teyit edilmiştir. Bu bağlamda, Covid 19 ile beraber, istenen ürüne istenen zamanda kabul edilebilir fiyatla ulaşmak kavramı ön plana çıkmaya başlamıştır. Ayrıca, iklim krizi etkileri ile beraber 2050 emisyon hedeflerinin tutturulabilmesi doğaya ve insana saygı kapsamında ayrı bir parametre olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu kapsamda, önemli bir coğrafyada bir köprü vazifesi gören ülkemizin, hinterland avantajı ile beraber ürünlerinin dünya ülkeleri tarafından tercih edilebilir konumlara gelebilmesi, ancak, kalite, tedarik süresi, fiyat dengesi, lojistik ağ güvenilirliği ve verimliliği-hızı ile sağlanabilir. Aynı zamanda, Türkiye lojistik ağlarının tercih edilebilirliği, ancak ve ancak, güvenilir, sürdürülebilir-çevreci, yenilenebilir enerji kullanan-üreten yeşil, verimli ve dış etkenlerden etkilenme olasılığı düşük akıllı limanlarla sağlanabilir. Bu bağlamda, Akıllı Liman 4.0 ile beraber Akıllı Liman 5.0 kavramı kapsamında geç kalmadan “Sürdürülebilir Akıllı Liman 5.0” dönüşümlerinin hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesi, gelecekte lojistik ağlarımızı tercih edilebilir ve her daim var olma yolunda ülkemizi bir adım önde güçlü kılacaktır.
Aynı zamanda, doğal afetlere (depremler, şiddetli rüzgarlar, sel vb.) dirençli akıllı limanların inşa edilmesi veya mevcut limanların dirençli hale getirilmesi, lojistik ağları güvenilir kılarak, ülkemiz lojistik ağlarını yine her daim güvenilir ve güçlü kılacaktır.
Kaynaklar:
- CargoX (2023). Electronic Bill of Lading (eBL) | CargoX, https://cargox.io/electronic-bill-of-lading, Erişim Tarihi: 07.09.2023.
- Chen, J., Xue, K., Ye, J., Huang, T., Tian, Y., Hua, C., & Zhu, Y. (2019). Simplified neutrosophic exponential similarity measures for evaluation of smart port development. Symmetry, 11(4), 485.
- DeChant JR. 13 Smart Port Benefits to Increase ROI, Safety, and Smarter Choices. Advanced Polymer Coatings, 2019. https://f.hubspotusercontent10.net/hubfs/%25204004065/bonuscontent/13%2520Smart%2520Port%2520Benefits.pdf?hsCtaTracking=7e82a%2520098-b278-4eb6-88b4-0774707a04f0%257C7f298e8b-736d-4c88-acb6-d396eaa34ce9. Erişim Tarihi: 07.09.2023.
- Economic and Social Commission for Asia and the Pacific [UNESCAP] (2021). Smart Port Development Policies in Asia And The Pacific. https://www.unescap.org/sites/default/d8files/event-documents/SmartPortDevelopment_Feb2021.pdf Erişim Tarihi: 07.09.2023
- ENISA. Port Cybersecurity. Good Practices for Cybersecurity in the Maritime Sector, European Union Agency for Cybersecurity (ENISA). 2019. Available online: https://www.enisa.europa.eu/publications/port-cybersecurity-good-practices-forcybersecurity-in-the-maritime-sector
- González-Cancelas, N.; Molina Serrano, B.; Soler-Flores, F.; Camarero-Orive, A. Using the SWOT Methodology to Know the Scope of the Digitalization of the Spanish Ports. Logistics 2020, 4, 20.
- Heikkilä, M., Saarni, J., & Saurama, A. (2022). Innovation in Smart Ports: Future Directions of Digitalization in Container Ports. Journal of Marine Science and Engineering, 10(12), 1925. MDPI AG. http://dx.doi.org/10.3390/jmse10121925
- Heilig L., Lalla-Ruiz E., Voß, S (2017). Digital Transformation in Maritime Ports: Analysis And a Game Theoretic Framework. Netnomics. 18;227–254. https://doi.org/10.1007/s11066-017-9122-x
- Huawei’s Smart Port Solutions Transforming Operational Efficiency https://www.telecomreview.com/articles/telecom-vendors/6867-huawei-s-smart-port-solutions-transforming-operational-efficiency Erişim:07.09.2023.
- Lin, C., Zhao, G., Yu, C., & Wu, Y. J. (2019). Smart City Development And Residents’ Well-Being. Sustainability, 11(3), 676.
- Molavi A, Lim GJ, Race B (2020).A Framework For Building A Smart Port And Smart Port Index. International Journal of Sustainable Transportation. 14;9:686-700.https://doi.org/10.1080/15568318.2019.1610919
- Nexus Integra (2023). Smart Ports: The Transformation of The Port Industry.https://nexusintegra.io/smart-ports-transformation-port-industry/
- Othman A, El-gazzar S, Knez M (2022). A Framework for Adopting a Sustainable Smart Sea Port Index. Sustainability. 14(8):4551. https://doi.org/10.3390/su14084551.
- Pesquera MA (2022). City-Port 5.0: The New Era of Digitization and Automation. 12s https://portusonline.org/city-port-5-0-the-new-era-of-digitization-and-automation/Erişim Tarihi: 07.09.2023.
- Port of Antwerp (2023). Smart Port, https://www.portofantwerpbruges.com/en/our-port/port-future/smart-port Erişim Tarihi: 07.09.2023.
- Precedence Research, Smart Port Market (2023). https://www.precedenceresearch.com/smart-port-marketErişim Tarihi: 07.09.2023.
- PSA (2023). PSA İntroduces New Digital Solution for Singapore’s Haulier Sector.https://container-news.com/psa-introduces-new-digital-solution-for-singapores-haulier-sector/Erişim Tarihi: 07.09.2023.
- Rabot T, Wang S, Henesey N (2023). Harboring the Future: Examining the Digitalization Challenges and Opportunities for Small and Medium-Sized Ports in Sweden. Bachelor thesis within Business Administration. Tutor: Fatih Cura. Jönköping University. Jönköping. 66p.
- The Port of Rotterdam Authority (2023). Digital Port-Smart infrastructure. https://www.portofrotterdam.com/en/to-do-port/futureland/the-digital-portTarihi: 08.09.2023.
- Solmaz, M. S. & Koray, M. (2020). Blockchain Technology in Maritime Transportation and Management. In G. Ceyhun (Ed.), Handbook of Research on the Applications of International Transportation and Logistics for World Trade (pp. 483-499). IGI Global. https://doi.org/10.4018/978-1-7998-1397-2.ch026
- Tianjin (2022). Tianjin Smart Port Project.https://www.youtube.com/watch?v=xMpyRuzY_Q8Erişim Tarihi:07.09.2023.
- Traxens (2023)https://www.traxens.com/blog/how-smart-containers-are-creating-efficiencies-and-streamlining-logistics
- Rodriguez, L (2022). Sustainable Smart Ports to Create Prosperity For all in Times of Disruption and Uncertainty. UNCTAD Transport and Trade Facilitation Newsletter No:94-95.
- https://unctad.org/news/sustainable-smart-ports-create-prosperity-all-times-disruption-and-uncertainty Erişim Tarihi: 08.09.2023.
- Yen BTH, Huang MJ, Lai HJ, Cho HH, Huang YL (2023). How Smart Port Design İnfluences Port Efficiency – A DEA-Tobit Approach. Research in Transportation Business & Management. 46;100862.
Merdivenköy Mah. Nur Sk.
Business İstanbul Sitesi A Blok No:1A
34732 Kadıköy, İstanbul